niedziela, 13 kwietnia 2014

Teodulf, Jan, Caradoc

Na procesję w Niedzielę Palmową przeznaczony jest piękny hymn Gloria, laus et honor tibi sit, Rex Christe, redemptor. Polska wersja, z jaką się zetknąłem w kościołach, to Hołd Tobie, sława i cześć, o Chryste Królu i Zbawco. Autorem tego hymnu jest Teodulf z Orleanu (+821). Jego imię może się laikom kojarzyć z Bogiem – Teo- może budzić skojarzenia z greckim theos, Bóg, jak np. w imionach Teofil (ukochany [przez] Boga, Bogu-mił) czy Teodor (dar od lub dla Boga, Boży-dar). Ale imię Teodulfa nie zawiera w sobie owej greckiej cząstki. Teodulf, czy też, bliżej oryginału, Theodulf, to imię germańskie. Theod- pochodzi z germańskiego *þeudo- (þ = th), które znaczy 'lud, naród': gockie þiuda, staroangielskie þeod, staroislandzkie þjóð. Pokrewne są te słowa z walijskim tud, lud, region, i staroirlandzkim túath, lud, plemię. Jeśli się nie mylę, polskie cudzy też jest pokrewne z tym rdzeniem (cudzy, czyli obcy dla Słowian, mówiący obcym językiem, lud germański).
+  +  +

Jeśli ktoś szuka dobrej lektury na najbliższe dni, polecam U boku dobrego papieża. Są to wspomnienia osobistego sekretarza bł. Jana XXIII, kard. Lorisa Capovilli. Bardzo dobrze się czyta, aczkolwiek uprzedzam, że niektórzy mogą się zgorszyć, dowiedziawszy się, że nawet przed Vaticanum II wśród księży zdarzał się alkoholizm lub inne poważne wykroczenia, prowadzące do surowych kar kościelnych.

+  +  +

Wreszcie, 13. kwietnia wspominamy walijskiego świętego, Caradoka (+1124). Zanim został mnichem, był harfiarzem i opiekował się psami na dworze Rhysa ap Tewdwr. Ponieważ zaniedbał psy, stracił względy władcy, i wtedy porzucił dworskie życie, udał się do Llandaff i tam został mnichem. Można go, jak sądzę, uważać za patrona psów i psiarzy – na pewno już ich nie zaniedba.

2 komentarze:

  1. Można jeszcze dodać, że z þeudo- spokrewnione jest litewskie tautà i łotewskie tàuta, również znaczące 'lud'.
    http://etimologija.baltnexus.lt/?w=tauta
    Z cudzym sprawa nie jest jasna, Bańkowski w swoim słowniku etymologicznym kwestionuje jego związek z þeudo- (cudzy ma według niego pochodzić od cudu).

    OdpowiedzUsuń
  2. Tak, i staropruskie 'tauto', wszystkie z *touteh2-. Niektórzy sądzą, że także hetyckie 'tuzzi' jest pokrewne, ale to niepewne.

    Polskiego nie jestem pewien, zasugerowałem się innymi językami, ale nie jestem znawcą języków słowiańskich, więc mogłem się pomylić. A 'cud' jest pokrewne z greckim 'kudos', jeśli dobrze pamiętam.

    OdpowiedzUsuń