Jan, Poprzednik Twój i Chrzciciel

Jutro, 29. sierpnia, wspominać będziemy świętego Jana Chrzciciela. Ze względu na wielką cześć, jaką mam dla tego świętego, chciałem o wspomnieniu jego męczeństwa napisać, ale nie dam rady... Na szczęście mogę zamieścić tu tekst, który kiedyś napisałem na 29 sierpnia. Być może, drogi czytelniku, znajdziesz ten tekst w innych miejscach internetowej sieci - niedawno odkryłem, że moje teksty, pisane np. dla Ośrodka Liturgicznego, pojawiają się i na innych stronach bez mojej wiedzy, ale taki chyba urok internetu.

Jan Chrzciciel, największy spośród narodzonych z niewiasty (por. Mt 11:11), w Kościele zachodnim przyćmiony został przez św. Józefa. W Kościele wschodnim wciąż odbiera szczególną cześć, której ślady dostrzec można, jeśli spojrzeć z uwagą na wciąż używane teksty, i w liturgii zachodniej. W Kanonie rzymskim, w modlitwie Communicantes („Zjednoczeni z całym Kościołem”) wymienia się najpierw chwalebną Bogurodzicę Dziewicę, a po niej świętych Apostołów;  następnie zaś, już po Przeistoczeniu, w modlitwie Nobis quoque („Również nam”) pojawia się Poprzednik Pański, Jan. W pewien sposób tekst ten jest odbiciem ikony Deesis, gdzie po prawej i lewej stronie Chrystusa Pantokratora stoją właśnie Maryja Dziewica i Jan Chrzciciel.

W Liturgii Godzin wspominamy Jana codziennie w pieśni Zachariasza; w hymnie z jutrzni uroczystości Wszystkich Świętych jego wstawiennictwo jest przyzywane zaraz po aniołach, a przed Apostołami. Postać Jana szczególnie często przywoływana jest w Adwencie. Wreszcie obchodzimy dwa osobne święta – dzień jego narodzenia i jego śmierci. Narodzenie świętego Jana jest jedną z sześciu uroczystości, które zachowały po Soborze Watykańskim II wigilię, dzień przygotowania do święta, co też podkreśla wielką cześć, jaką Kościół żywił dla Chrzciciela. Dzień jego męczeńskiej śmierci już nie jest tak uroczysty, chociaż niesie ze sobą głębokie treści.

W swojej homilii Beda Czcigodny podkreśla, że Jan cierpiał za prawdę, a więc za Chrystusa, który przecież o sobie powiedział, że jest Prawdą. Ta sama myśl powraca w modlitwie tego dnia: Jan jest nazwany męczennikiem prawdy i sprawiedliwości, za nie oddał życie. Hymn nieszporów, również autorstwa Bedy, ukazuje Jana jako Poprzednika Pana pod każdym względem: Uprzedził swym narodzeniem zrodzenie Pana doczesne, swym chrztem zapowiedział chrzest udzielany w imię Chrystusa, wreszcie przez swą śmierć męczeńską zapowiedział śmierć Pańską. Liturgia bizantyńska idzie jeszcze dalej: kontakion na ten dzień głosi: Chwalebne ścięcie Poprzednika było Bożym zamysłem, aby przebywającym w Otchłani zwiastował przyjście Zbawiciela. A troparion zwraca się do świętego Proroka: Cierpiałeś za prawdę z radością, i będąc w Otchłani zwiastowałeś wcielonego Boga, który gładzi grzech świata i okazuje nam wielkie miłosierdzie. W ten sposób podkreślone jest wyjątkowe posłannictwo Jana, jedynego, który szedł bezpośrednio przed Panem.

W mszale biskupa Leofrica, pochodzącym z 10. wieku, znaleźć możemy błogosławieństwo na dzień męczeństwa Jana Chrzciciela:

Bóg, który daje wam obchodzić uroczystość świętego Jana Chrzciciela, niech wam pozwoli świętować ją pobożnie, i udzieli darów swego błogosławieństwa. Amen.
Jan, który za głoszenie Prawa Bożego został zamknięty w ciemnościach więzienia, niech przez swoje wstawiennictwo uwolni was od skłonności do uczynków ciemności. Amen.
Jan nie wahał się oddać głowy za prawdę, którą jest Bóg; przez swe wstawiennictwo niech was doprowadzi do Chrystusa, który jest naszą Głową. Amen.

PS Beda napisał też hymn na Narodzenie św. Jana, chociaż nie ma go w brewiarzu; jest też autorem hymnu na Narodzenie Bożej Rodzicielki, na dzień świętych Apostołów Piotra i Pawła, i aż dwóch hymnów ku czci św. Andrzeja Apostoła. Myślę, że te hymny w jakiś sposób odzwierciedlają jego nabożeństwo do świętych.