Hymn z komentarzem

W ostatnim tygodniu Adwentu odmawia się w nieszporach hymn o Zwiastowaniu, wprowadzający bezpośrednio w Narodzenie Pańskie. Hymn jest anonimowy, pochodzi z 10. wieku. Podaję go z glossami, jak w średniowiecznych manuskryptach, i krótkim komentarzem tam, gdzie uznałem go za stosowny.

    Słowo zbawienia wszystkich
    Verbum salutis omnium,
    z Ojca         ust pochodzące
    Patris ab ore prodiens,
    Panno szczęśliwa, przyjmij
    Virgo beata, suscipe
    w czystym, Maryjo, łonie
    casto,   Maria, viscere.

    Ciebie teraz    oświeca      z nieba
    Te nunc    illustrat caelitus
    cień       płodnego      Ducha
    umbra fecundi Spiritus,
    abyś nosiła     Chrystusa    Pana
    gestes ut Christum Dominum,
    równego       Ojcu      Syna
    aequalem Patri Filium.

Płodny Duch: w wielu hymnach Duch Święty określany jest przymiotnikiem almus, co może znaczyć, między innymi, żywiący, karmiący. Cień Ducha: cf. Łk 1:35, gdzie anioł mówi o Duchu, zstępującym na Maryję, i o mocy Najwyższego, która jak cień na Nią pada.

    To     jest      świętej brama
    Haec est    sacrati ianua
    świątyni,     zamknięta na zawsze
    templi      serata        iugiter,
    tylko  najwyższemu     Władcy
    soli supremo      Principi
    otwierająca     błogosławione progi
    pandens          beata          limina.

Obraz bramy, przez którą nikt nie przechodzi, wzięty jest z Księgi Ezechiela (44:1-3): wschodnia brama jerozolimskiej świątyni pozostaje zamknięta, bo przeszedł przez nią sam Bóg. To obraz dziewictwa Maryi: poczęła Syna mocą Ducha Świętego, zrodziła Go i nigdy nie miała kontaktu z innym mężczyzną. Pozostała zamknięta, bo sam Bóg przez Nią, dosłownie, przeszedł.

    Niegdyś obiecany     prorokom
    Olim promissus vatibus,
    zrodzony przed    jutrzenką
    natus ante    luciferum,
    którego Gabriel        zwiastuje
    quem Gabriel annuntiat,
    na ziemię zstępuje            Pan
    terris descendit Dominus. 

Zrodzony przed jutrzenką: cf. psalm 110 [109]:3, gdzie Bóg mówi do Mesjasza: przed jutrzenką zrodziłem Ciebie.

    Niech cieszą się razem anieli
    Laetentur simul angeli,
    wszystkie  niech weselą się ludy
    omnes     exsultent       populi:
    najwyższy przychodzi pokorny
    excelsus venit      humilis
    ocalić to,      co      zginęło
    salvare quod perierat.

Cieszą się aniołowie: cf. kazanie św. Leona Wielkiego, czytane w noc Narodzenia Pańskiego: Jakże powinni się cieszyć pokorni ludzie, skoro tak się radują [śpiewając hymn Chwała na wysokości] wzniośli aniołowie?