Gatunki aniołów

Anioły, aniołowie, anieli... Jezus pouczał, że nie umierają, nie mają więc potrzeby rozmnażania się, jak ludzie na tym świecie (Łk 20:35-36).

Sztuka ludzka na różny sposób próbuje ich (je?) przedstawiać. Często, zwłaszcza w funkcji aniołów stróżów, są to skrzydlate panie w koszulach nocnych, z minami wskazującymi na permanentne zaparcie. (Kiedyś widziałem całe stado takich pań, nie aniołów, rzecz jasna, ale ludzi, na jakimś sympozjum, zorganizowanym przez pewien katolicki uniwersytet; podobną minę miała – a może wciąż ma – pewna pani, udzielająca się wiele lat temu w polityce). Kiedy indziej są to tłuste bachorki, ze skrzydełkami zbyt wątłymi, aby zdołały je unieść w przestworza, eksponujące śmiało swe wątpliwe wdzięki. (Takich, na szczęście, nie widziałem na katolickim uniwersytecie.) Bywają też panie i panowie w pięknych sukniach, z trefionymi, jak homeryckie boginie, lokami, o delikatnych skrzydłach i mistycznych twarzach. (Ta grupa mieszka często w starych kościołach i muzeach.) Czasami dzierżą proporce, czasami mają na głowach wieńce lub korony, w dłoniach niosą palmowe liście, znak zwycięstwa. Bywa, że mają podróżne laski, jak na prawosławnych ikonach. Grają na harfach, trąbach i fletach. Czasami wyglądają groźnie, jak Michał, odziany w zbroję, dzierżący miecz i walczący z szatanem. (Rodzaj zbroi i miecza zależy od epoki, w jakiej archanioła malowano. Sporą kolekcję już musiał zebrać.)

Biblijni pisarze postrzegali anioły jako młodzieńców w śnieżnobiałych szatach albo jako tajemnicze istoty, zwierzęco-ludzkie, o wielu twarzach i skrzydłach. Izajasz widział sześcioskrzydłe serafy, krążące wokół Pana i głoszące Jego świętość. Ukrzyżowanego serafa zobaczył Franciszek z Asyżu. Jeszcze starsi natchnieni pisarze widzieli w płonącym ogniu Anioła Pańskiego, który przemawiał jak sam Bóg, albo który wołał z nieba do praojca Abrahama.

Anioł, ἄγγελος, to nie tyle 'posłany', co 'zwiastun, przynoszący wiadomość', od ἀγγέλλω, mówić, przynosić wiadomość. Jak św. Grzegorz, papież, wyjaśnia, niebiański duch aniołem jest tylko wtedy, kiedy wiadomość przynosi: tunc solum sunt angeli, cum per eos aliqua nuntiantur.

Anioły z kościoła św. Wawrzyńca, Bradford-on-Avon, 10. wiek

Zawsze się radują w Bożej obecności, czemu więc tak często przedstawia się ich jako smutnych? A ich piękno jest zbyt wielkie, by bezcześcić je koszmarnymi, nawet i pobożnymi, obrazkami.

Anioł z Lichfield, ok. 800 roku