wtorek, 3 maja 2011

Jak łacinnicy sfałszowali grecką modlitwę

Pod Twoją obronę nazywa się najstarszą zachowaną modlitwą do świętej Maryi, Matki Bożej. Tak jest istotnie, modlitwa ta, zapisana po grecku, pochodzi z Egiptu, i różnie bywa datowana; osobiście przychylam się do 3. wieku. Ale podkreślić trzeba, że modlitwa znana w Kościele łacińskim – Sub tuum praesidium, czego dokładnym przekładem jest polskie Pod Twoją obronę – różni się znacznie od oryginału greckiego, który przeczytać można poniżej. (Nie miałem siły na bawienie się w kopiowanie greckiej czcionki litera po literze, dla całego tekstu, wolałem napisać ręcznie.)


W modlitwie greckiej nie uciekamy się pod obronę błogosławionej Maryi, ale pod Jej miłosierdzie, czy nawet dokładniej: pod Jej czułe, serdeczne miłosierdzie, współczucie. Słowo εὐσπλαγχνία jest pokrewne ze σπλάγχνα, wnętrzności, trzewia, które to z kolei słowo używane jest w Nowym Testamencie na określenie Bożego miłosierdzia (kalka z hebrajskiego rachamim). Dalej, prosimy Matkę Boga o nieodrzucanie, czy nawet: o nieprzeoczenie naszych próśb w trudnej sytuacji, w kryzysie, w trudnych okolicznościach. Wreszcie, prosimy, aby nas wybawiła z niebezpieczeństwa, z tego, co niesie ryzyko – i pojawia się tu ten sam czasownik, w tej samej formie: ῥῦσαι, co w zakończeniu Ojcze nasz. Na koniec, Najświętsza Maryja nazwana jest jedyną czystą, jedyną błogosławioną. Czysta – ἁγνή – może też oznaczać dziewiczą, ale nawet wtedy końcowe słowa modlitwy nie odpowiadają łacińskiemu Virgo gloriosa et benedicta.

4 komentarze:

  1. A wiesz może, skąd i kiedy wziął się ten dopisek z "o Pani nasza" etc.?
    W łacińskim, którego się uczyłem, tego nie ma (kończy się, jak podałeś, na "benedica", ale tu Wikipedia ładnie podaje w nawiasie "Domina nostra": http://de.wikipedia.org/wiki/Unter_Deinen_Schutz_und_Schirm )

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. w XVII wieku pojawił się - w 1616 w Kolonii, tyle gdzieś wyczytałem, ale nic więcej.

      Usuń
  2. Nie wiem. W modlitewnikach na ogół go nie ma, ale jest np. u Mozarta, w jego kompozycji "Sub tuum praesidium" (jeśli dobrze pamiętam).

    OdpowiedzUsuń
  3. Dodam jeszcze, że papirus, na którym zachowała się ta modlitwa, znajduje się obecnie w Manchesterze, w kolekcji Johna Rylandsa, i oznaczony jest numerem P470 (thanks, Chris!).

    OdpowiedzUsuń