Katharsis

1. listopada dwa razy w liturgii mszalnej mowa o czystym sercu: w psalmie i w Ewangelii. Co to jest czystość serca?

W języku religijnym czystość na ogół kojarzy się ze sferą seksualną, z przykazaniem szóstym – kategoria grzechów de sexto. Ale w Piśmie to coś więcej, o wiele więcej.

Psalmista nie mówi o ludziach, którzy żyją w celibacie. Jezus nie mówi o takich, którzy nawet kąpią się po ciemku, żeby przypadkiem nie obudzić w sobie cielesnej pożądliwości. Człowiek czystego serca wstąpi na górę Pana, tam, gdzie sam Bóg mieszka, i zobaczy Boga. Zdolność widzenia Boga. Można wyobrazić sobie zwierciadło: jeśli jest zabrudzone, niewypolerowane, niewiele w nim widać. Bóg nie może się w nim odbić. Czystość serca ma być nie tyle wolnością od seksualności, co przejrzystością, zdolnością zobaczenia Boga, odbicia Jego oblicza. Wszystko, co uniemożliwia to widzenie, jest nieczyste i złe.

Ewangeliczni czystego serca to οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, dosłownie czyści sercem, czyści pod względem serca. κάθαρσις to, według Arystotelesa, oczyszczenie przez litość i trwogę, dzięki uczestniczeniu w wystawianej na scenie tragedii, która, nominalnie, była aktem liturgicznym.

Oczyszczanie serca to powolne wyzbywanie się wszystkiego, co uniemożliwia widzenie Boga, więcej, co uniemożliwia Bogu zamieszkanie w nas. Każdy musi w sobie zobaczyć to, co sprawia, że zwierciadło jego serca daje zamazany obraz naszego Pana. Dla każdego będzie to coś innego. Ewangelia i listy Pawłowe podają listy tego, co zanieczyszcza człowieka, co wychodzi z jego serca, zasłania widzenie Boga w tym zwierciadle, w jakim widzieć Go możemy na ziemi: jest to nie tylko porubstwo, ale i zazdrość, głupota, gniew (vide Mk 7:21sq; Ga 5:19-21, etc.)

Święta Maryja jest zwierciadłem sprawiedliwości, Bóg odbija się w Niej najdoskonalej, także w swej sprawiedliwości: nie ma w Niej niczego, co mogłoby się Bogu nie podobać, co wymagałoby jakiegoś wynagrodzenia, oczyszczenia. Kiedyś czytałem, że w dniu Sądu przestanie Ona być Matką miłosierdzia, będzie już tylko Zwierciadłem sprawiedliwości, najdoskonalszym odbiciem Boga, jedyną bezpieczną w tym przerażającym dniu, kiedy Bóg będzie sądził świat przez ogień, jak przypominają teksty Dnia Zadusznego.

Oto pokolenie tych, którzy szukają oblicza Boga Jakuba (Ps 24:6). Nie boją się umrzeć, wszak zobaczyć Boga twarzą w twarz – to znaczy umrzeć, jak mówił Bóg Mojżeszowi.